Квэст-гульня

“Падарожжа ў музей традыцыйнага беларускага побыту”

Мэта гульні: актывізаваць пазнавальную дзейнасць праз актыўнае наведванне музея дзецьмі дашкольнай групы “Вясёлка”. Вучыць дзяцей уменню ўспрымаць прадметны свет культуры, фарміраванне ў іх каштоўнаснага стаўлення да навакольнага свету, беражліва ставіцца да культурнай спадчыны.  Выхаванне эстэтычных і маральных ідэалаў, патрыятызму і музейнай культуры.

Задачы гульні:

• павышэнне матывацыі да пазнавальнай дзейнасці;
• актывізацыя цікавасці дзяцей да роднай гісторыі і культуры;
• фарміравання навыку пошуку неабходнай інфармацыі;
• развіццё інтэлектуальных здольнасцяў і стымуляванне творчай ініцыятывы;
• знаёмства з гісторыка-культурным асяроддзем музея і культурай беларусаў;
• дапамога ў станаўленні эмацыянальных кантактаў паміж дзецьмі і дарослымі;
• уменне працаваць у камандзе, прыслухоўвацца да меркавання сваіх таварышаў;
• фарміраванне навыку пошуку неабходнай інфармацыі;

Меркаваным вынікам з’яўляецца: знаёмства дзяцей  з жыццём, побытам і рамёствамі беларусаў.

Месца правядзення: дашкольная група, вуліца, школа.

Апісанне гульні.

Запрашэнне дзяцей прыняць удзел у тэматычнай гульні-падарожжы, якая пабудавана на праходжанні займальнага тэматычнага маршруту па вуліцы да музея, самастойным даследаванні і пошуку адказаў на заданні маршрутнага ліста. Нараўне з расповедам пра экспанаты музея, у іх прысутнічаюць матэрыялы, якія ствараюць пэўны гістарычны кантэкст і выхоўваюць музейную культуру.

Галоўнае - прыйсці ў музей, з цікавасцю правесці там час і адкрыць для сябе Музейны свет з новага, нечаканага боку.

Этапы квэст-гульні:

1. “З сучаснага ў мінулае” (у дашкольнай групе);

2. “Замарочкі са старадаўняй бочкі” (квэст-падарожжа па вуліцы):

3. “Прадметы даўніны далёкай” (знаёмства з экспанатамі музея);

4. “Народныя промыслы” (квэст-гульня ў музеі)

5. Майстар-клас (знаёмства з Народным майстрам па ткацтву    Крыварот Тамарай Ігнацьеўнай).

Умовы гульні-падарожжа: удзельнікам будзе выдадзены маршрутны ліст і дзеці разам з выхавацелем выконваючы заданні гульні, адправяцца ў падарожжа да экспазіцыі школьнага музея. Аб сваіх адкрыццях можна расказаць сябрам.

ХОД ГУЛЬНІ:

Этап №1 “З сучаснага у мінулае”

Вядучы:  Дзеці, сёння у нас з вамі цікавае і пазнавальнае падарожжа… ў мінулае.

Вось глядзіце якая у мяне ёсць карта. І па гэтай карце мы сённы рушым у падарожжа. Хто ведае, дзе ў нашай вёсцы есць музей?

(у дашкольнай групе, у  школе, у Любушанскім сесльскім доме культуры)

Каб нам правесці час цікава

З карысцю для сябе і для сяброў,

Нам доўга выбіраць не трэба месца –

Мы дружна адпраўляемся ў музей.

Але, каб знайсці правільную дарогу, нам патрэбна зрабіць заданні.

Ці ведаеце вы вершы пра родны край? Дзеці чытаць вершы:

Выхавацель знаёміць дзяцей з  міні-музеям у дашкольнай групе.

(На паліцы ляжыць заданне для дзяцей)

Вядучы: А вось першае заданне.

Са слоў адгадак складаецца крыжаванка, на скрыжаванні радкоў знаходзіцца ключавое слова, якое акрэсліць тэму вашага задання. Угадай ключавое, упісваючы адказы па гарызанталі, а адгадку можна будзе знайсці ў выдзеленых квадраціках па вертыкалі.

                Разгадаць крыжаванку.

1. Як называецца збан без ручкі? (Гладыш)
2. Лыкавы абутак сялян на анучы? (Лапці).  
3. Мелкая металічная пасудзіна круглай формы для смажання; патэльня. (скаварада)
4. Вырабы са скуры або з іншых матэрыялаў, прызначаныя для нашэння на нагах? (Абутак)
5.  Дэталь у ткацкім станку, якая мае форму чоўна, з пражай для пракладвання ўточнай ніці? (чаўнок)
6. Пляскаты драўляны брусок з ручкай, якім абівалі лён. (Пранік )
7. Ні свет, ні зара – пайшоў сагнуўшыся са двара. (Каромысел)
8. Дзіцячая цацка ў выглядзе фігуркі чалавека? (Лялька)
   Разгадаўшы крыжаванку, дзеці атрымліваюць ключавое

 слова гісторыя і адказваюць на пытанне: чаму трэба ведаць гісторыю?

Вядучы: Давайце апранацца і рушым у дарогу…

(Дзеці разглядаюць карту.)

Этап № 2 “Замарочкі са старадаўняй бочкі”

(На вуліцы, ля бярозы заданне. Выцягваюць з бочкі ліст паперы  з пытаннямі)

1 заданне: Вядучы: Нам трэба адказаць на пытанні, каб даведацца, у які напрамку рушыць далей.

• Матэрыял, з якога будавалі будынкі сяляне. (Дрэва)
• Не на падлозе, не на паліцы, і ў дом глядзіць, і на вуліцу. (Вакно)

Вядучы: Вось і падказка. Нам трэба ісці да вакна.

2 заданне:

Будынак, дзе ажыццяўляецца адукацыя і выхаванне дзяцей (Школа)

3 заданне:

Памяшканне ў школе, дзе вучні збіраюць, вывучаюць, зберагаюць і выстаўляць для агляду помнікі матэрыяльнай і духоўнай культуры. (Музей)

Вядучы: Вось мы і ў школьным музеі.

Этап №3 “Прадметы даўніны далёкай”:

Ход экскурсіі

Вядучы расказвае пра гісторыю заснавання музея, пераходзячы з дзецьмі ад аднаго экспаната да другога, знаёміць з іх прызначэннем.

- Першымі экспанатамі музея былі наступныя прадметы: ночвы, металічны прас, лапці, вырабы з саломкі, саматканыя ручнікі, вышытыя бабулямі і інш. Усё, што прадстаўлена ў музеі, сабрана настаўнікамі і дзецьмі школы сумесна з бацькамі.

         А ведаеце, рабяты, чаму было вырашана аформіць этнаграфічны пакой у выглядзе сялянскай хаты і падворка? Хата – наша калыска, утульнае і цёплае гняздо, адкуль “вылятаем мы ў вырай”, куды вяртаемся з далёкіх і блізкіх дарог. Нездарма ў народзе кажуць: “Чужая хата не грэе, а свая хатка як родная матка”.

У вясковай хаце ёсць кут, дзе пасядзець лічыцца за вялікі гонар. Покуць –  так называецца гэта пачэснае месца. Тут, на покуце, пад столлю вісяць абразы. Яны маўклівай малітваю асвяшчаюць хату і жыццё людзей у гэтай хаце.

Заходзячы ў святліцу,

Што ты ўбачыш там?

Бажніцу!
Ручнік на бажніцы

Набожнікам звалі,

I покуць у хаце ім аздаблялі.

Многа людзі працавалі:

Сеялі, палолі, рвалі,

Як вялося здавён,

Шаўкавіты лён.

А вось абрус, сняжысты да бяла.

Яго да свята бабка берагла,

Начэй не спала, вышывала

Цвяток радзімы васілька.

Пра покуць складзены прымаўкі: “Сівой барадзе месца на куце”, “Добраму чалавечку добра і ў запечку, а ліхаце кепска і на куце”.

- Усе мы выйшлі з калыскі. Калыска — дзіцячы ложак. Плялі яго з лазовых дубцоў, чырвонай ракіты, ядлоўцавых каранёў. Альбо рабілі так: збівалі чатыры брускі і абцягвалі іх саматканай льняной тканінай, падвешвалі да столі. Такую калыску маглі браць з сабой у поле. Рабілі калыскі і на ножках, падбітых паўкруглымі брускамі. Маці ставіла такую калыску побач са сваім ложкам і, калі дзіця ноччу прачыналася, ціха калыхала, не ўстаючы з ложка.

- А вось куфар. У даўніну яго выкарыстоўвалі замест шафы. Яшчэ сёння ў вясковай хаце можна ўбачыць куфар, дзе ляжыць скарб, вытканы рукамі вясковых жанчын. Такіх абноў у краме не купіш: у іх — жыццё, натхненне, душа таленавітых народных майстрых.

- Драўляныя ночвы, або начоўкі. У іх раней мылі бялізну, гатавалі мяса для калбас, трымалі шаткаваную капусту перад тым, як ссыпаць у бочку. I самае галоўнае назначэнне ночваў – купанне малых дзяцей.

I цясляр, і дрывасек,

- Цэбар — круглая драўляная пасудзіна, з якой кармілі жывёлу.

- Ступа — прылада для апрацоўкі зерня на крупы.

- Рэшата служыла для ачысткі зерня, сіта — для прасейвання мукі.

Здаўна людзі карысталіся гліняным посудам. Выраблялі яго майстры-ганчары. Збаны, гарлачыкі, глякі, міскі, кружкі – усё гэта ўпрыгожвалася, абпальвалася і доўга служыла людзям.

- А зараз адгадайце, калі ласка, загадку:

Яна галодная — хата халодная,

Яна пад’ела — у хаце пацяплела. (Печ.)

- Сялянскую хату нельга ўявіць без печы. Печ карміла, сагравала, лячыла ад прастуды, таму яна, як чарадзейная істота, жыве ў народных казках, прымаўках і прыказках.
- На прыпечку вымуроўвалася ямка, куды зграбалі гарачае вуголле. Прысыпанае попелам, яно доўга не гасла і выкарыстоўвалася замест запалак. Гэты “вечны агонь” у ачагу быў для беларусаў сямейнай святыняй, сімвалам дабрабыту. На покуце, пад абразамі гарэў другі агонь, які саграваў душу. Быў яшчэ і трэці агонь, які служыў людзям для асвятлення хаты доўгімі восеньскімі і зімовымі вечарамі.  Яго называлі комін.

Доўгімі восеньскімі і зімовымі вечарамі жанчыны ўсіх узростаў, а таксама дзяўчаты пралі, ткалі, шылі, вышывалі. Прасніца — драўляная прылада для прадзення воўны, кудзелі. Папрадуха левай рукой выцягвала з “барады” валасіню-валаконца, а правай круціла верацяно,  навіваючы на яго нітку. Ёсць больш удасканаленая прасніца – калаўрот-самапрадка. Бытавалі калаўроты-стаякі і калаўроты-лежакі. Прасці на калаўротах было куды лягчэй і хутчэй.
Кросны — самаробны ткацкі станок. Ткалі найчасцей з лёну. Для гэтага лён мялі, трапалі, часалі, пралі. Затым бялілі або фарбавалі пражу, снавалі яе. I толькі потым прыносілі станок і пачыналі ткаць. Рыпелі панажы, стукала бёрда з набліцамі, хадзілі ўверх-уніз ніты, ткалася палатно, белае ці расквечанае яркімі ўзорамі.

А ці ведаеце вы, што такое “ручнік”? Знайдзі яго ў музеі.

Дзе ў музеі вы бачыце ручнікі? Ручнік – звычайна з вышываным або тканым узорам. Ручнікамі прыбіраюць чырвоны кут хаты ці божницы, дзвярныя і аконныя праёмы, а таксама ўпрыгожваюць сцены. Асаблівая роля належала ручніку ў вясельным абрадзе. Вышыўка на ручніках па павер’ях павінна была аберагаць маладых ад псуты і сурокаў. Ручнікамі ўпрыгожвалі вясельны цягнік коней, вупраж, вопраткі ў гасцей. На ручніку стаялі жаніх і нявеста падчас вянчання. Беларускі ручнік з’яўляўся элементам абрадаў. Да нашага часу захаваўся звычай сустракаць гасцей хлебам-соллю на ручніку.

Этап № 4 “Народныя промыслы”:

Заданне 1.  Гістарычная даведка: Рамяство - гэта дробнае вытворчасць гатовых вырабаў, дзе аснову складае ручная праца.

(Вядучы пакавае карцінкі)  Разгледзьце ўважліва карцінку. Якія з прадметаў старога побыту, намаляваных на малюнку, маюцца ў нашым музеі. Назавіце гэтыя прадметы. Для чаго яны неабходныя?

Знайдзіце вырабы гэтых майстроў у нашым музеі.

1. Майстар пляце лапці

2. Лыжкары робяць драўляныя лыжкі.

3. Ганчар робіць посуд з гліны.

4. У гэтай дзяўчыны ў руках калаўрот. Яна прадзе воўну. Гэта – прасніца.

5. Ткачыха тчэ палатно на ткацкім станку

Этап № 5 “Майстар-клас па ткацтву”

Вядучы: Вось глядзіце, якія прыгожыя тканыя і плеценыя паясы ў музеі. Зараз мы пазнаёмімся з сапраўдным беларускім майстрам па ткацтву – Крыварот Тамарай Ігнацьеўнай. Яна мае ганаровае званне  Народны майстар Рэспублікі Беларусь. Умее ткаць і абрусы, і ручнікі, і пасцілкі, і паясы. Выставу яе работ вы можате паглядзець у Любушанскім сесльскім доме культуры. А сёння, яна правядзе для нас урок майстэрства на ткацкай прыладзе – бердзечку,  і пакажа як плятуцца паясы. І навуча нас.

(Тамара Ігнацьеўна праводзіць урок майстэрства па ткацтву)

- Вось і скончылася наша сёняшняе падарожжа. Спадзяюся, што вам спадабалася “Беларуская хатка”, у якой шмат цудоўных рэчаў. Змяняецца час, змяняюцца каштоўнасці нашых суайчыннікаў. І толькі тая нацыя жыццяздольная, якая захоўвае і ведае. свае карані.

Абагульняючая гутарка

• Якія асаблівасці інтэр’ера сялянскай хаты захаваліся і дайшлі да нашых дзён?
• Што не знойдзеш у сучасным жыллі?
• Якія рэчы сялянскай хаты вы хацелі б мець у сваёй кватэры?

(Дзеці адказваюць на пытанні, выхавальнік удакладняе адказы.)

Творчае заданне

  Адшукаць разам з бацькамі разнастайныя рэчы беларускай хаты і прынесці іх у наш міні-музей “Сялянская хатка”